آینده ناتو (1)

شورای روابط خارجی آمریکا: ناتو باید به تهدیدات غیرنظامی هم واکنش نشان دهد

خبرگزاری فارس: شورای روابط خارجی آمریکا در گزارشی نوشت که ناتو باید با ایجاد تغییراتی در مفاد پیمان، با تهدیدات غیر نظامی نظیر تهدیدات سایبری و مواردی مثل تهدیدات حوزه انرژی، مانند آنچه که چندی پیش با قطع صادرات گاز توسط روسیه اتفاق افتاد؛ نیز به صورت یکپارچه پاسخ دهد.

به گزارش فارس، شورای روابط خارجی آمریکا در گزارش ویژه‌ای که در ماه فوریه سال جاری آن را منتشر کرد به بررسی چالش‌های فرا روی پیمان آتلانتیک شمالی "ناتو " و به ترسیم آینده این پیمان پرداخته است. در ادامه بخش نخست این گزارش ارائه می‌شود.
از زمان پایان جنگ سرد، ناتو فعالیت‌های خود را از طریق پاسخ‌ نظامی به درگیری‌های "خارج از منطقه " تعریف کرده است، نخست در بوسنی و سپس در کوزوو و هم‌اکنون در افغانستان. از سال 1995 هر درگیری نظامی ناتو مشکل‌تر از درگیری قبلی آن بوده و هر بار نیز کارشناسان معتقد بودند که اعتبار این اتحاد نظامی در خطر قرار گرفته است.
همانند درگیری ناتو در موضوع بالکان در سال‌های دهه 1990، بسیاری از کارشناسان معتقدند که اعتبار این پیمان نظامی وابسته به موفقیت در ماموریت افغانستان است.
نگرانی ناتو از زیر سوال رفتن اعتبار خود، سوال اصلی درباره این اتحاد را به حاشیه رانده است، هدف ناتو چیست؟
توسعه مفهوم راهبردی جدید برای ناتو این فرصت را ایجاد می‌کند تا این اصول مشخص شود که کی، کجا، چگونه و چرا باید به چالش‌های جدید بوجود آمده به جای یک واکنش ساده، با اتحادی متشکل از چند کشور پاسخ داد.
در حالی که چالش‌های جدیدی که اعضای این پیمان با آن مواجه هستند به پاسخ جدیدی نیاز دارد، پیمان آتلانتیک پیمالی این فرصت را در سال 2010 دارد که برای مردم توضیح دهد که چرا و چگونه کشورهای آمریکای شمالی و اروپا باید به تهدیداتی که با آن مواجه هستند به طور دسته جمعی پاسخ دهند.
در سال 1949 میلادی [آغاز پیدایش ناتو] هر کسی می‌توانست این موضوع را درک کند که منظور از مفهوم "یک حمله نظامی " در ماده 5 "پیمان واشنگتن " به حمله زمینی شوروی به اروپا اشاره دارد. تهدید آشکار بود و همبستگی مورد نیاز. اگر نیروهای شوروی به آلمان حمله و از آن عبور می‌کردند شهروندان هلند و بلژیک قربانیان بعدی این تهاجم بودند. تسلط شوروی بر اروپا به طور مستقیم بر منافع حیاتی آمریکای شمالی نیز تاثیرگذار بود.
درک این موضوع ساده بود که ماده 5، این موضوع را اعلام می‌کند که " حمله نظامی به یک یا چند عضو پیمان آتلانتیک شمالی در اروپا و یا آمریکای شمالی به عنوان یک حمله علیه تمامی کشورهای این پیمان به شمار می‌آید.
اگر قرار بود که ناتو امروز تشکیل شود ایجاد احساس همبستگی [بین اعضا برای تشکیل این پیمان] بسیار مشکل بود.
اگر چه بعد از جنگ سال 2008 بین روسیه و گرجستان احساس ناامنی درمیان برخی از کشورهای اروپای شرقی افزایش یافت، اما در حال حاضر مردم در فرانسه و پرتغال شب‌ها راحت می‌خوابند و ترسی از حمله ارتش سرخ [ارتش اتحاد جماهیر شوروی] ندارند.
تهدید معقولی که هم اکنون می‌توان برای اعضای ناتو متصور شد، حملات تروریستی مشابه حملاتی است که در آمریکا در سال 2001 [یازدهم سپتامبر] ، در سال 2003 در استانبول، درسال 2004 در مادرید و در سال 2005 در لندن روی داد.
امروز در درون ناتو این موضوع شنیده می‌شود که باید درباره تغییر ماده 5 با توجه به نیازهای ناتو برای اقدام به عنوان اتحادی که به لشکر کشی می‌پردازد، ضروری است.[موضوعی که توسط "جرج بوش " رئیس جمهور سابق آمریکا در نشست سال 2008 بخارست مطرح شد] اما پیش‌بینی حمله به شهروندان ناتو توسط عملیات تروریستی از پایگاه‌هایی که در مناطقی نظیر افغانستان و پاکستان قرار دارد، صورت می‌پذیرد می‌تواند به عنوان تهدید ماده 5 به شمار آید، همانطور که اعضای ناتو بعد از حملات یازده سپتامبر این موضوع را درک کردند.
لشکرکشی ناتو مفهومی دیگر از ماده 5 به شمار نمی‌آید در واقع در شرایط امروز، این همان اصل ماده 5 است.
چالش مشکل‌تری که هم به صورت مفهومی و هم به صورت عملی بوده آن است که نقش ناتو در مقاله با تهدید‌های غیرنظامی و غیرتهاجمی که می‌تواند جوامع را نابود کند تشریح شود. به طور مثال احتمال کمی وجود دارد که روسیه حمله نظامی علیه اعضای ناتو انجام دهد.اما حمله سایبری به استونی در سال 2007 که از قلمروی روسیه صورت پذیرفت و همچنین قطع صادرات گاز روسیه به اروپا که از طریق اوکراین صورت می‌پذیرفت باعث شد شهروندان ناتو در کشورهایی نظیر رومانی و بلغارستان در شب‌های زمستان سرمای شدیدی را تحمل کنند.
آیا حملات سایبری یا قطع صادرات انرژی به عنوان تهدید‌های ماده 5 به شمار می‌آید؟
اگر به تعریف ماده 5 رجوع کنیم، این تهدیدها "حملات نظامی " به شمار نمی‌آیند.
اما یک پیمان نظیر ناتو بدان معناست که باید با مشارکت یکدیگر با تهاجم‌هایی که اعضای پیمان را تهدید می‌کند مقابله کرد.
در اینگونه مواردی که تهدیدهای غیرنظامی به شمار می‌آیند ناتو می‌تواند به ماده چهار پیمان واشنگتن رجوع کند که می‌گوید: هر زمان که تمامیت ارضی، استقلال سیاسی و امنیتی هر کدام از اعضای پیمان مورد تهدید قرار گرفت کشورها باید با یکدیگر درباره این تهدیدها رایزنی کنند.
این مهم نیست که آیا اینگونه تهدیدات باید تحت ماده 4 مورد بررسی قرار گیرد و یا در ماده 5، چیزی که مهم است تعهد این پیمان است که در صورتی که یکی از اعضا مورد تهدید واقع شود، این تهدیدی برای تمامی اعضای پیمان به شمار می‌آید.
در مفهومی راهبردی، اعضای ناتو باید تصریح کنند که هرگونه اقدامی که توسط کشوری خارجی و یا گروه دیگری که تهدیدات سیاسی، اقتصادی، امنیتی یا تمامیت ارضی را برای یکی از اعضای ناتو ایجاد کند با پاسخی گروهی مواجه خواهد شد.